با حضور در این مراسم جو مذهبی، دعا و مناجات بر روی فرد تاثیر می گذارد و تا زمانی که بار گناهان بر روی آن قالب نشود، تاثیر خودش را دارد.
عرفات سرزمینی است که در آن جا گناه صورت نگرفته است و آن جا معبد تمام انبیا، اولیا، اوصیا، متقین و اصفیا بوده است. بیابانی صاف و هموار که تقریباً در ۲۴ کیلومتری (چهار فرسخی) شمال مکه و دردامنه کوهی به نام (جبل الرحمه) قرار گرفته است.(۱)
عرفات مکانی است که حضرت آدم علیه السلام اعتراف به گناه و تقصیر خود کرد و مورد مغفرت خداوند قرار گرفت. به همین جهت عرفات نامیده شد.(۲) تمام انبیاء و پیامبران در این مکان مشمول عنایت حق تعالی شده و اظهار بندگی نموده اند و همچنین امام حسین علیه السلام در حالیکه با جمعی از بستگان و یارانش به این مکان رسیدند، به درگاه خداوند تضرع و زاری نمودند و از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سید الشهداء علیه السلام است.
فضیلت روز عرفه
روایت است که امام سجاد علیه السلام در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم سئوال می کرد، حضرت به او فرمود: «وای بر تو! آیا در مثل چنین روزی از غیر خدا سئوال می‌کنی و حال آنکه در این روز برای بچه‌هایی که در شکم مادرانند، امید سعادت و خوشبختی می‌رود.» (۳)
درباره شب عرفه روایت شده است که دعای خیر در آن مستجاب و کسی که در آن به فرمانبرداری خداوند مشغول باشد، پاداش صد و هفتاد سال عبادت را خدای متعال به او عطا فرماید. زیارت امام حسین علیه السلام در این شب مستحب است.(۴) در روز عرفه رفتن به عرفات و یا کربلا، بهترین مکان ها برای استجابت دعا می‌باشد. اهمیت دعا در این روز به اندازه‌ای است که روزه این روز را برای کسی که روزه باعث ضعف او هنگام دعا شود، ممنوع کرده‌اند.
پاداش زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه به اندازه‌ای است که از امام صادق علیه السلام روایت شده: «خداوند متعال قبل از اهل عرفات برای زائرین قبر حسینی جلوه کرده، نیازهای آنان را برآورده، گناهانشان را بخشیده و آنان را به خواسته‌هایشان می‌رساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز اینگونه رفتار می‌کند.»(۵) از لیالی متبرکه و شب مناجات با قاضی الحاجات، شب عرفه است. کسی که آن شب را با عبادت به سر آورد، اجر صد و هفتاد سال عبادت داشته و شب زیارتی امام حسین علیه السلام است که مقابل هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد می باشد. و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قبّه مقدسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد، نخواهد بود.(۶)
تقدیر یک سال رقم می خورد
مقدمه دعای عرفه را شناخت خلقت ظاهر انسان و ما بقی دعا را مربوط به عقل، روح، دنیا، آخرت، دین و اخلاق انسان دانست و امام حسین (ع) در دعای عرفه به دنبال ثبوت باور و متخلق شدن به اخلاق و انجام عمل صالح است که این مجموعه از نظر قرآن و روایات شکر خداوند حق است. با توجه به مقدمه دعا و دنباله آن، باید گفت دعای عرفه یکی از معجزات فکری امام حسین(ع) و عرفان ناب اهل بیت(ع) است.
با تمام این فضائلی که برای روز عرفه بیان شد، باید به این نکته اشاره کرد که در این زمان ما توفیق این را نداریم که در این روز در صحرای عرفات و یازیر قبه امام حسین باشیم، حداقل خود را از فضایل این دعا محروم نکنیم و با حضور در مراسم دعای عرفه حداکثر استفاده راببریم. دعا، نیایش، نماز و روزه از برنامه های سفارش شده اهل بیت (که درود خدا بر آنان باد) در روز عرفه است که خداوند در این روز با دیده رحمت به بندگان خود می‌نگرد. و کسی که در این روز روزه می گیرد اگر نتواند به مسجد رود و این دعا را بخواند بهتر است روزه نگیرد. یعنی دعای این روز این قدر فضیلت دارد و باعث می شود که تقدیر یک سال آینده مان رقم بخورد و فضیلتش کمتر از شب های احیا در ماه مبارک رمضان نیست.
تاثیر دعا و نیایش و حفظ آن
وقتی به خود و انسان های اطراف خودمان نگاهی می اندازیم متوجه می شویم که هر زمانی که به جلسات مذهبی و هئیت می رویم و بازمی گردیم تا مدت ها به صورت خودآگاه سعی می کنیم واجبات خود را بهتر انجام دهیم و به آن ها پایبندتر باشیم و یکی از این ها می تواند بحث حجاب و حیا باشد. ممکن است در برابر ارتکاب به گناه حیا کنیم و گناهان را ترک کنیم و به واجبات خود پایبندی بیشتری داشته باشیم و تا اینکه ناخودآگاه حجابمان را بهتر رعایت می کنیم و این نکته هم در مراسم روز عرفه وجود دارد. با حضور در این مراسم جو مذهبی، دعا و مناجات بر روی فرد تاثیر می گذارد و تا زمانی که بار گناهان بر روی آن قالب نشود، تاثیر خودش را دارد. به مرور زمان ممکن است که فرد با گناهان خود اثر معنوی آن را از بین ببرد.
اختیار این امر به دست خود انسان است که در مقابل هجوم گناه، قدرت دافعه داشته باشد و به هر گناهی که پیش می‌‌آید، “نه” بگوید. کاری که یوسف با زلیخا در ایامی که در کاخ بود انجام داد، هر درخواست گناهی که زلیخا داشت، یوسف جواب داد “معاذ الله” یعنی “نه” من با مراقبت خدا دست به چنین عمل زشتی نمی‌زنم. انسان‌ها اگر چهل روز به گناه “نه” بگویند در تصرف خدا قرار خواهند گرفت و خود از گناه فراری می‌شوند.
بار معنوی دعای عرفه آنچنان بالا است که ممکن است بعد از پایان و خروج از این مراسم یک تغییر و تحولی در فرد ایجاد شود. یکی از برکات این دعا این است که حیا از خداوند را که پیش نیاز ترک گناه است در انسان تقویت می کند در نتیجه آن حیا از خود و از جامعه به وجود خواهد آمد.
معظلی که امروزه با آن مواجه هستیم این است که قبح گناه در جامعه به شدت از بین رفته است و در نتیجه آن افراد به راحتی مرتکب بی حیایی در سطح جامعه و انظار عمومی می شوند. یکی از جلوه های آن بدپوششی و روابط ناهنجار بین زن و مرد است. برگزاری مراسم های دعا و مناجات بصورت جمعی و استقبال مردم و جوانان از آن ها سبب می شود که برخی افراد کم کم با حجاب آشتی کنند و مانتوی مناسب بپوشند و موهای خود را بیرون نریزند تا اینکه بالاخره تصمیم بگیرد که پوشش چادر را انتخاب کنند و واجبات خود را به خوبی رعایت کنند.
در آخر باید به این نکته اشاره کرد که خوشبختانه مردم ایران سالیان سال است که به دعای عرفه دلبستگی پیدا کردند و در تمام کشور در روز عرفه برای اقامه این دعا جلساتی برگزار می‌شود. این اقدام یکی از کارهای بسیار با ارزش ملت بزرگوار و شیعه ایران است.
درصد بالایی از مردم ایران عصر روز عرفه در این دعای سراسری شرکت می‌کنند و قطعا پروردگار عالم به دعایشان گوش می‌دهد و زمینه استجابت را برایشان فراهم می‌کند.
امروزه که در جامعه اسلامی ایران فضای آزاد برای شرکت در این مراسمات وجود دارد؛ این امید است که مردم خالصانه در دعای عرفه شرکت کنند و بهترین بهره را از این معارف اهل بیت(ع) ببرند. بهتر این است که قبل از حضور در مجالس دعای عرفه ترجمه این دعا خوانده شود تا با معرفت بیشتری به این دریای دانش حضرت امام حسین(ع) اتصال پیدا کنیم و روح، جان و باطن خود را تصفیه کنیم.
برای استفاده بهتر از این دعا، سعی کنیم همراه با تمام اعضای خانواده خود، با وضو و در صورت امکان روزه در روز عرفه در این دعای پر فیض شرکت کنیم چرا که شرکت‌کنندگان در دعای عرفه در یک حمام معنوی ساخته شده توسط امام حسین(ع) شرکت می‌کنند و باطن و ظاهر خود را شست‌وشو می‌دهند و چه کاری در دنیا از این امر بالاتر است.
منابع
۱- ضیاء آبادی، سید محمد، حج برنامه تکامل، دارالکتب الاسلامیه، ص ۲۲۳.
۲- ضیاء آبادی، سید محمد، حج برنامه تکامل، دارالکتب الاسلامیه، ص ۲۳۷.
۳- عطائی اصفهانی، علی، اسرار حج، قم، ص۱۲۰ .
۴- ملکی تبریزی، میرزا جواد، المراقبات، ترجمه ابراهیم محدث بندری ویگی، انتشارات اخلاق، ص ۴۳۷.
۵- ملکی تبریزی، میرزا جواد، المراقبات، ترجمه ابراهیم محدث بندری ویگی، انتشارات اخلاق، ص ۴۴۰.
۶- قمی، عباس؛ مفاتیح الجنان، ترجمه هادی اشرفی تبریزی، بی جا، آیین دانش، ص ۴۵۱.